Moka Pot mu? Ne Yani, Su Alta mı Konuyor?

Moka Pot ile kahve hazırlarken su alta mı konuyor? Evvet! Çünkü temelinde fizik var dostum. Altta ısınan su düdüklü tencere etkisiyle basınç yaratıyor. Çıkabileceği tek delik ise kahvenin içinden süzülerek geçtiği filtre. Oradan salına salına, damla damla geçerken kahvenin ruhunu emiyor resmen. O fokurtu sesi var ya, hah işte ondan sonrası  tam bir lezzet şöleni.

Bu yazıyı okurken yazarın sizin için hazırladığı çalma listesini de dinleyebilirsiniz…

Şimdi bu Arçelik’in TELVE’si Arzum’un OKKASI var ya işte onlar espresso makinasına denk. Bildiğin cezve bizim için neyse, bu yaban ellerin kahvecileri için de Moka Pot o. Yani espresso makinasının ocak üstü hali. Ancak espressodan 32 yıl sonra icat olunmuş ve pratikliği nedeniyle özellikle ikinci dünya savaşı sırasında oldukça fazla kullanılmış. Hatta Amerikan askerleri bu kahveyi sert bulup üstüne sıcak su ekleyerek içtikleri için, sen kahveni sipariş ederken “ben bir tall americano alacağım dostum” cümlesini kuruyorsun starbucks’ta sıra sana geldiğinde.

Moka Pot İlk Yılları

Moka Express

Mokapot’u 1933’de Luigi di Ponti bulmuş. Alfonso Bialetti ismindeki alüminyum uzmanı arkadaş ise onu bugün kullanılagelen formuna sokup paranın dibine vurmuş. Bir de adını dönemin express trenlerinden esinlenerek(!) Moka Express koymuş.

Brikka

Bialetti parayı bulunca oğlu Renato ile birlikte bunun kremalı espresso yapan modelini yapmış ve adını Brikka koymuş. Bu model daha fazla basınçla ve üst bölümündeki bir mekanizmayla makinelerde hazırlanmış espressoya benzer bir krema da üretiyor. Böylece fincana önceden köpürtülmüş süt ekleyerek dilerseniz kendi lattenizi de hazırlayabiliyorsunuz.

Muka Express

Daha sonrasında brikka modelini geliştirip süt severler için  doğrudan  süt ile cappuchino hazırlayan bir başka model de yapıp onu da Mukka Express diye isimlendirmiş.  Kahvenizi hazırlarken üst hazneye süt koyduğunuzda alt hazneden kremalı gelen kahve üstüne süzülüyor ve son çıkan hava ile sütünüzde cappuchino kıvamına köpürüyor. sonra tabi oğullar torunlar boş durmayıp işin daha jan janlı ve temalı moka pot’lar da üretmişler. Örneğin robin hood gibi kafasında tüyü olandan tutun da inek gibi benekli mukka express’ler de görmek mümkün.

Cuor Di Moka

Son dönemde üretilen bir diğer türev ise  Cuor Di Moka. Moka’nın kalbi demek olan bu alet aslında bildiğimiz moka pot ancak kahve çıkış noktasına eklenen küçük bir aparat en son çıkan ve biraz acımsı olan damlaları hapsediyor ve biraz daha yumuşak içimli bir kahve hazırlamanızı sağlıyor, ortaya kondurduğu küçük kırmızı kalp de italyanların aşk adamı olduğunun bir ispatı olsa gerek (yerseniz!)…

Moka Pot Adı Nereden Geliyor

İsminin geldiği köken ise iki alternatifli. Kahve MS850 lerde ilk olarak Ethiyopyada Oromo kabilesi tarafından keşfediliyor. Bu arkadaşlar “ulen biz bişey bulduk yeminle uykuyu haram ediyor” diyorlar. Bunu 100 yıl sonra duyan Yemendeki tüccar arkadaşlar “vurduk lan paranın dibine” deyip kahveyi Etiyopya’dan getirip dünyaya ihraç etmeye başlıyorlar.

Osmanlı’nın o zamanlar bir ucu o taraflarda olduğu için de ilk defa Sultan Süleyman döneminde 1551 yılında Osmanlıya, ordan da bütün islam devletlerine yayılıyor. Sonra tabi Viyana kuşatması filan derken Italyan arkadaşlar kahveyi tanıyıp Türk kahvesi yapmayı beceremeyince espresso yapıveriyorlar.

Diyeceğim o ki, işte bu Yemenli gözü açık tüccarların kahveyi ihraç ettiği Limanın adı Al-Mukha. Evet tahmin doğru, Moka adı bu limandan geliyor, pot ise bildiğin demlik arkadaşım bu kadar deşmeye gerek yok.

Bir diğer rivayet de der ki Moka aslında İtalyanca da inek anlamına gelen “mucca” dan geliyor. Kahveye süt katmadan içemeyen arkadaşların (Hakan lafım sana)  buna inanma olasılığı yüksek olsa da ben çok ihtimal vermiyorum.

Moka Pot’ta Kahve Nasıl Yapılır Dikkat Edilmesi Gerekenler Lezzet Önerileri

“Ha onu dicem abiler” (bkz Cem Karaca-Safinaz),  Moka Pot’ta kahvenizi demlerken dikkat etmeniz gereken bi kaç lezzet önerisi vermekti aslında bu yazının bir yan konusu. Aslına sadık kalıp devam edelim.

Öğütme

Öncelikle ne olur kahvenizi kendiniz öğütün. Yapabiliyorsanız da kendiniz kavurun (bu konuyu bir başka yazıda anlatırım. edit: demiştim anlattım Evde Kahve Kavurma (Home Roasting) ). 1 en küçük, 20 en büyük öğütme derecesi olsun. 1 Türk Kahvesi, 2-3 Espresso, 8-9 filtre kahve, 14-16 ise ideal French press öğütme büyüklükleri. Moka pot için benim önerim 4-5 aralığını kullanmanız. Böylece espresso makinasına göre birazcık daha büyük filtre deliklerine sahip olan moka pot, bütün kahve atığını filtreleyebilir.

Kavurma Profili

Bir de içeceğiniz kahve çok önemli. Çünkü, gidip çifte kavrulmuş (dark roasted) bir çekirdekle moka pot’ta kahve yaparsanız “bu ney lan içilir mi bu, kahve değil zehir mübarek” cümlesini kurasınız (yani en azından  büyük bir çoğunluğunuz). Benim tavsiyem az kavrulmuş kahve çekirdeklerini kullanın, bunlar arasında kolay bulabileceğiniz Starbuck’ın blonde roast serisindeki kahveler ki şu an Türkiye’de sadece Veranda var. Hani şu Latin Amerikalı küçük kahve yetiştiricilerinin tarlalarının dibindeki evlerinin verandasında içtikleri kahve..

Tabi burada asıl kaynak 3. Nesil Coffee Shop’lar. Kahve çekirdeğinin kıymetini bilen bu dostlar hiçbir zaman çekirdeği bir starbucks, lavazza vb büyük üreticiler gibi yakmıyorlar. Hatta bazıları internetten vereceğiniz siparişte çekirdekleri isteğinize göre kavurabiliyor. Onlardan sipariş ederken blonde roast isteyebilirsiniz.

Neden blonde roast? Çünkü moka pot’ta kahvenin içinden geçen suyun daha doğrusu buharın sıcaklığı 115 derece civarında ve bu sıcaklık içinden geçtiği kahveyi yakıyor arkadaş. Öyle bir yakıyor ki, resmen  kahvenin kavrulma derecesi artıyor (biraz mübalağa var tabi ;)). Bu nedenle ki özellikle aromayı damağınızda hissedebilmeniz için blonde roast kahveler en iyi lezzeti verenler.

Kullanılacak Kahve Miktarı

Moka Pot hazırlarken kullanılacak ölçülendirme moka pot’un kendi içinde gizlidir. Kahve haznesine baskı uygulamadan silme şekilde kahve koymak en ideal ölçüdür.

Daha Yumuşak Bir İçim İçin

Bu arada yumuşak kahve seviyorsanız biraz amerikan askerleri gibi yapıp sıcak su ekleyebilirsiniz fincana. Veya Hakan’ın yapttığı gibi biraz süt :). Ne yaparsanız yapın ne olur şeker atmayın. Yok yahu Karatay kızacağından değil, kahvenin aromasını da içine ediyor o şeker.

Son iki tavsiyem ise, kahveyi filtreye koyduktan sonra tamperlemeyin, yani sıkıştırmayın ve kısık ateşte yavaş yavaş demleyin ki kavenin ruhu sizi kutsasın.

Moka pot ile Nasıl Kahve Yapılır?

Alüminyum Modellerin Temizliği

Çelik modelleri deterjanla filan temizleyebiliyorsunuz da alüminyum bu konuda biraz hassas. Alüminyum yüzeydeki parlaklığın bozulmaması ve kimyasal bir tepkime olmaması için rutin temizliği sadece sıcak su ile yapmak gerekiyor. Kahvenizi hazırladıktan hemen sonra alt hazneyi soğuk suya tuttuğunuzda hemen soğuyacak ve elle demonte edilebilir sıcaklığa inecektir. Bu aşamadan sonra hızlıca kahveyi çöpe alıp parçaları sıcak su ile temizleyebilirsiniz.

Zaman içine alt ve üst haznede lekeler oluştuğunu göreceksiniz. Bu endişe edecek bir durum değil, alüminyumun doğasından kaynaklanan korozif bir durum temizlemek ise oldukça basit. Sirke veya sitrik asitle bu temizliği yapabiliriz. Kahvenizi hazırladığınız miktarda suyu alt hazneye koyun. su içine iki çay kaşığı sitrik asit (limon tuzu) veya sirke koyun. Kahve eklemeden filtre ve üst hazneyi yerleştirin ve sıkıca kapatıp ocağa yerleştirin. (aynı kahvenizi hazırlarken yaptığınız gibi ama kahvesiz). Kaynama bittikten sonra parçaları ayrıştırıp iyice su ile durulayın. Lekelerin yok olduğunu göreceksiniz. Bu lekeler oluştukça bu işlemi tekrarlayabilirsiniz.

Dikkat edilmesi gereken bir nokta ise her kullanımdan sonra sıcak su ile yıkadığınızda kalan su artıklarını kendi başına buharlaşmaya bırakmayın ve bir kağıt peçete veya temiz bir bez ile parçaları iyice kurulayın.

(Moka-Pot)a

Bu hint fakiri naçiz sitenin ismi de buradan geliyor. Moka-Pot(a)… tabi aslında moka ve pota ama çıkış noktamız bir moka pot bunu deklare edebiliriz sanıyorum…

Başta söylediğim gibi kahvenizi moka pot’ta bu önerilerime dikkat ederek hazırlarsanız damağınızda lezzet festivali yaşanır. Bu festivali 1800’lerde kahve için söylenen bir söz tam olarak tarif ediyor. Söyleyen de Napolyon’un diplomatlarından bir muhterem.

Edit:

Bialletti markasının logosu olan tek parmağı havada espresso sipariş eden adam figürü de Paolo Campani tarafından resmedilmiş Renato Bialetti’dir. 1946 yılında babası Alfonso’dan bayrağı devralan Renato, Bialetti’yi  bir dünya markası haline getirmiştir.  11 şubat 2016 tarihinde 93 yaşında gözlerini hayata yuman Renato vasiyetinde küllerinin 24 cup bir moka pot içine konularak defnedilmesini istemiştir ve bu vasiyet yandaki resimde gördüğünüz üzre yerine getirilmiştir

Kahve Makinesi İnceleme Yazıları

“Şeytan kadar kara, cehennem kadar sıcak, melek kadar saf, aşk kadar tatlı”
Charles Maurice de Talleyrand.